ترخیص کالا از گمرک، یکی از مهم‌ترین مراحل در فرآیند واردات و صادرات است که اگر به‌درستی و با دانش کافی انجام نشود، می‌تواند منجر به تأخیر در تحویل، افزایش هزینه‌ها، یا حتی ضبط کالا شود. آشنایی با مراحل ترخیص، مدارک مورد نیاز، و رویه‌های قانونی، برای هر فعال اقتصادی الزامی است.
در این مقاله، مراحل اصلی ترخیص کالا از گمرک ایران به زبان ساده و کاربردی توضیح داده شده است تا بازرگانان و واردکنندگان بتوانند با اطمینان بیشتری وارد فرآیند تجارت بین‌المللی شوند.
مرحله اول: دریافت پیش‌فاکتور و ثبت سفارش
پیش از هر اقدامی برای واردات کالا، بازرگان باید از فروشنده خارجی پیش‌فاکتور (Proforma Invoice) دریافت کرده و از طریق سامانه جامع تجارت ایران اقدام به ثبت سفارش نماید. این مرحله شامل تعیین مشخصات کالا، کشور مبدأ، تعرفه گمرکی و شرایط حمل می‌باشد.
مرحله دوم: دریافت مجوزهای قانونی
برخی کالاها نیازمند مجوزهای خاص از سازمان‌های مربوطه مانند وزارت بهداشت، سازمان استاندارد، قرنطینه گیاهی یا دامی و… هستند. شناسایی این مجوزها در هنگام ثبت سفارش بسیار حیاتی است، چرا که در صورت نبود مجوز در زمان ترخیص، کالا متوقف خواهد شد.
مرحله سوم: ورود کالا به گمرک و اظهارنامه
پس از ورود کالا به گمرک (چه از طریق حمل دریایی، هوایی، ریلی یا زمینی)، صاحب کالا یا نماینده قانونی او باید اظهارنامه گمرکی را از طریق سامانه EPL (پنجره واحد گمرکی) ثبت نماید. در این اظهارنامه، مشخصات دقیق کالا، ارزش، نوع بسته‌بندی، شماره بارنامه، اطلاعات حمل و موارد دیگر درج می‌شود.
مرحله چهارم: بررسی و ارزیابی کالا
در این مرحله، کارشناسان گمرک با بررسی مدارک، مجوزها و در صورت لزوم، بازرسی فیزیکی کالا، اقدام به ارزیابی آن می‌کنند. ارزیابی شامل بررسی ارزش واقعی، طبقه‌بندی تعرفه‌ای و میزان حقوق و عوارض گمرکی می‌باشد.
مرحله پنجم: پرداخت حقوق و عوارض گمرکی
پس از تعیین مبلغ نهایی، صاحب کالا موظف است حقوق ورودی، مالیات بر ارزش افزوده و سایر هزینه‌های مربوطه را از طریق سامانه‌های پرداخت الکترونیکی واریز نماید. پس از پرداخت، مجوز ترخیص صادر می‌شود.
مرحله ششم: صدور پروانه گمرکی و خروج کالا
در نهایت، گمرک پس از تطبیق نهایی اطلاعات و دریافت تأییدیه پرداخت، پروانه گمرکی را صادر کرده و اجازه خروج کالا از انبارهای گمرکی را می‌دهد. صاحب کالا می‌تواند کالا را به انبار یا محل مصرف نهایی منتقل نماید.
مدارک مورد نیاز برای ترخیص کالا:
کارت بازرگانی معتبر
پیش‌فاکتور و فاکتور تجاری
بارنامه حمل (Bill of Lading یا CMR یا AWB)
گواهی مبدا (Certificate of Origin)
مجوزهای قانونی (در صورت نیاز)
لیست عدل‌بندی (Packing List)
ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت
بیمه‌نامه حمل کالا
نکات مهم در ترخیص کالا:
استفاده از ترخیص‌کاران حرفه‌ای و مورد تأیید گمرک می‌تواند روند ترخیص را سرعت بخشد.
آشنایی با کدهای تعرفه گمرکی (HS Code) از تأخیر در ترخیص جلوگیری می‌کند.
هر گونه مغایرت در اسناد می‌تواند منجر به توقف یا جریمه شود.
انتخاب بندر یا گمرک ورودی مناسب با نوع کالا، در هزینه و زمان تأثیرگذار است.
نتیجه‌گیری
ترخیص کالا از گمرک ایران، فرآیندی پیچیده و تخصصی است که نیاز به آشنایی کامل با مقررات و سامانه‌های اجرایی دارد. شرکت‌هایی مانند هلدینگ آلتین خزر پارس با در اختیار داشتن تیم‌های حرفه‌ای در حوزه گمرک و ترخیص کالا، می‌توانند بازرگانان را در تمام مراحل همراهی کنند و فرآیند ترخیص را با کمترین زمان و هزینه به انجام رسانند.
